فرض کنید می‌خواهید یک سایت اینترنتی یا وبلاگ راه‌اندازی کنید. چنین وب‌سایت یا وبلاگی هرقدر هم که کوچک باشد، ملزوماتی می‌خواهد. مثلا یک سامانه مدیریت محتوا مثل وردپرس می‌خواهد تا بتوانید با کمک آن محتوا تولید و منتشر کنید. وب‌سایت شما به نرم‌افزار پایگاه‌داده نیز احتیاج دارد تا محتوای سایت و دسترسی به آن را سازمان‌دهی کند. ضمنا برای مدیریت اجزای سایت و نظارت بر آن، یک کنترل پانل لازم دارید. اما این داده‌ها و نرم‌افزارها کجا باید ذخیره شوند، روی رایانه شما یا جایی دیگر؟ این داده‌ها و نرم‌افزارها در جایی ذخیره می‌شوند که به آن فضای میزبانی یا فضای هاست میگویند.
میزبان یا هاست (Host) چیست؟
به جایی که محتوا و نرم‌افزارهای موردنیاز وب‌سایت در آن ذخیره، سازمان‌دهی و پردازش می‌شود، میزبان یا هاست میگویند. برای انتخاب شیوه میزبانی، در اصل دو گزینه دارید:
- میزبانی محلی (Local hosting): در میزبانی محلی یا لوکال هاست، وب‌سایت هر شخص یا سازمان در سرورهای خود آن شخص یا سازمان میزبانی می‌شود. مثلا اگر کسی وب‌سایت یا وبلاگ شخصی خود را روی رایانه یا سرور شخصی/خانگیش میزبانی کند، آن را به‌شیوه محلی میزبانی کرده است. اداره‌ای هم که وب‌سایت سازمانیش را روی سرورهای مجهز و اختصاصی خودش میزبانی میکند، باز از شیوه میزبانی محلی بهره برده است.
- میزبانی خارجی یا میزبانی وب (Web hosting): در میزبانی خارجی یا اصطلاحا میزبانی وب یا وب هاست، اشخاص یا شرکت‌ها میزبانی سایت‌شان را به شرکت‌های میزبان می‌سپارند. شرکت‌های میزبان، سرورها و امکاناتی دارند که با کمک آن می‌توانند هزاران وب‌سایت را میزبانی کنند.
میزبانی محلی و میزبانی وب، هر یک گونه‌های مختلفی دارند که پرداختن به آن‌ها موضوع این مقاله نیست. هر یک از این دو گزینه مزایا و معایبی دارد. در ادامه، ابتدا به بایدها و چالش‌های میزبانی محلی با استفاده از سرورهای شخصی اشاره می‌شود و سپس توضیح داده می‌شود که چرا بسیاری از اشخاص و حتی شرکت‌ها و سازمان‌ها میزبانی از وب‌سایت‌های‌شان را به شرکت‌های میزبان وب می‌سپارند.
توضیح تصویر: وب‌سایت روی سرورهای میزبان یا هاست، ذخیره و سازمان‌دهی و پردازش و در اینترنت منتشر می‌شود. وقتی برای مثال، بازدیدکننده، صفحه خاصی از وب‌سایت را باز میکند، سرور میزبان درخواست او را پاسخ می‌دهد. همچنین وقتی مالک یا مدیر سایت، مطالب جدیدی در سایت منتشر میکند، آن مطالب در سرور میزبان ذخیره می‌شود، خواه میزبان محلی باشد و خواه تحت وب.
میزبانی محلی با استفاده از سرور شخصی/خانگی
اگر درباره نگهداری سایت و مدیریت آن، اطلاعات و تجربه فنی کافی دارید، می‌توانید وب‌سایت‌تان را روی کامپیوتر یا سرور شخصی خودتان میزبانی کنید. در این‌صورت، کامپیوتر یا سرور شخصی شما میزبان یا هاست محلی وب‌سایت‌تان می‌شود. میزبانی محلی تجربه ارزشمندی است، اما بایدها و چالش‌هایی نیز دارد که به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود.
بایدها و چالش‌های میزبانی محلی با استفاده از سرور شخصی/خانگی
- اگر سایت شما روی رایانه یا سرور شخصی خودتان ذخیره شده باشد، دستگاه همیشه باید روشن و اینترنت همیشه وصل باشد، زیرا با خاموش شدن سرور یا قطع شدن اینترنت‌تان، سایت شما نیز از دسترس کاربران خارج می‌شود. از دسترس خارج شدن سایت، به‌ویژه اگر مکرر اتفاق بیافتد، به اعتبار سایت‌تان لطمه می‌زند.
- اگر سایت شما روی سرور شخصی خودتان میزبانی شود، بازدید کاربران اینترنت از سایت، حجم و پهنای باند اینترنت شما را مصرف میکند زیرا هر صفحه و داده‌ای را که بازدیدکننده، از سایت‌تان درخواست میکند، از کامپیوتر یا سرور شما و از طریق اینترنت شما برای وی ارسال می‌شود. پس همواره باید از شرکت ISP حجم و پهنای باند کافی خریداری کنید. هرچه آمار بازدید از سایت‌تان افزایش یابد، به همان نسبت باید حجم و پهنای باند بیشتری بخرید که در بلندمدت هزینه‌های زیادی در پی دارد. اگر پهنای باند اینترنت‌تان کم باشد، دسترسی به سایت شما کند می‌شود. و اگر حجم اینترنت‌تان تمام شود، دسترسی به سایت‌تان قطع می‌شود.
- برای میزبانی از سایت روی رایانه یا سرور شخصی، باید اطلاعات فنی دقیقی داشته باشید. مثلا اگر اشتباها فایل یا فولدر مهمی را از سیستم مدیریت محتوا حذف کردید یا تنظیمات پایگاه‌داده را تغییر دادید، باید بدانید که چگونه آن‌ها را به وضعیت صحیح‌شان بازگردانید و سامانه را ترمیم کنید. گاهی برخی تغییرات یا نقص‌ها، همه یا بخشی از محتوای سایت را از دسترس کاربران خارج می‌کنند.
- اگر خودتان میزبان سایت‌تان هستید، باید به‌موقع از محتوای سایت نسخه پشتیبان بگیرید تا اگر محتوای سایت‌تان به هر علتی از دست رفت، بتوانید آن را بازگردانید.
- اگر آمار بازدید از وب‌سایت‌تان افزایش یابد، شاید ناچار شوید سرورتان را ارتقا دهید، زیرا سایت‌های پربازدید ترافیک سنگینی دارند و از پردازنده و حافظه رم، کار زیادی می‌کشند و فضای ذخیره‌سازی زیادی می‌طلبند. اما ارتقای سرور اغلب پرهزینه است.
- باید ابزارهای امنیتی لازم برای محافظت از سایت و سرور را داشته باشید تا هک و دیگر حملات احتمالی را خنثی کنید. وقتی وب‌سایت‌تان را خودتان میزبانی می‌کنید، هر کاربری از هر نقطه دنیا به سرورتان دسترسی پیدا میکند.
شرکت‌ها و سازمان‌هایی که سایت‌شان را محلی میزبانی می‌کنند نیز کم‌وبیش با چالش‌های فوق‌الذکر مواجه هستند. اما آن‌ها معمولا بودجه و کارکنان آموزش‌دیده‌ای دارند تا در صورت بروز هر یک از مشکلات یادشده، آن را رفع کنند. با تمام این‌ها اگر برای میزبانی از سایت‌تان اطلاعات و منابع کافی دارید، می‌ارزد که دست‌کم در نخستین ماه‌های راه‌اندازی سایت، خودتان میزبان آن باشید، زیرا با این کار تجربه فنی ارزشمندی به دست می‌آورید. اما اگر نمی‌خواهید درگیر مسائل فنی شوید و ترجیح می‌دهید بر محتوای سایت تمرکز کنید، می‌توانید میزبانی از سایت را به شرکت‌های میزبان بسپارید.
شرکت میزبان وب یا وب هاست (Web host) چیست و چه خدماتی ارائه می‌دهد؟
شرکت میزبان وب یا وب هاست، تجهیزات و سرورها و زیرساخت‌هایی دارد که می‌تواند صدها و حتی هزاران وب‌سایت را میزبانی کند. لذا وب‌سایت‌دارانی که نمی‌خواهند درگیر مسائل فنی شوند، میزبانی از وب‌سایت‌‌شان را به شرکت میزبان وب می‌سپارند. شرکت‌های میزبان وب خدمات مختلفی ارائه می‌دهند.
برخی از خدمات شرکت‌های میزبان وب
میزبانی از سایت، به امکانات و خدمات فنی مختلفی نیاز دارد. شرکت‌های میزبان وب معمولا این خدمات را در قالب بسته‌های خدماتی یا اصطلاحا پلان‌های مختلفی ارائه می‌دهند. در هر یک از پلان‌ها مواردی مثل مقدار فضای ذخیره‌سازی، پهنای باند، مدت اعتبار سرویس و هزینه خدمات ذکر می‌شود تا هر مشتری بسته به شرایط و نیاز خود یکی از آن‌ها را انتخاب کند. برخی از مهم‌ترین خدمات شرکت‌های میزبان وب شامل موارد زیر است:
فضای ذخیره‌سازی
فضای ذخیره‌سازی، بخشی از هارددیسک سرور میزبان است که همه نرم‌افزارها و داده‌های سایت شما در آن ذخیره می‌شود. برای مثال، نرم‌افزار وردپرس، پایگاه‌داده سایت، متن‌ها و تصاویری که در سایت منتشر شده و خواهدشد، پوسته یا تم سایت، دیدگاه‌های کاربران و افزونه‌هایی که نصب کرده‌اید همه در این فضا ذخیره می‌شود.
پهنای باند و حجم انتقال داده (ترافیک)
پهنای باند با حجم انتقال داده (ترافیک) تفاوت دارد. پهنای باند یعنی مقدار داده‌ای که در هر لحظه می‌تواند بین سایت و مخاطب دادوستد شود. هرچه پهنای باند اختصاص‌یافته به یک سایت بیشتر باشد، تعداد کاربران بیشتری می‌توانند هم‌زمان از آن سایت بازدید کنند. اگر پهنای باند کمتر از حد لازم باشد، دسترسی به وب‌سایت کند می‌شود. پهنای باند را می‌توان به بزرگ‌راهی تشبیه کرد که هر چه عرض آن بیشتر باشد، در هر لحظه خودروهای بیشتری می‌توانند از آن عبور کنند. معمولا سایت هرچه آمار بازدید بیشتر و داده‌های حجیم‌تری داشته باشد، پهنای باند بیشتری لازم دارد.
اما حجم انتقال داده یا ترافیک مشخص میکند که هر سایت در یک بازه زمانی مشخص (مثلا یک‌ماه) چه مقدار می‌تواند تبادل داده داشته باشد. ترافیک یا حجم انتقال داده را می‌توان به تعداد خودروهای عبوری در یک بازه زمانی (مثلا یک‌ماه) تشبیه کرد. اگر سقف مجاز ترافیک یا حجم انتقال داده سایت پیش از موعد تمام شود یا به‌موقع تمدید نشود، سایت از دسترس خارج می‌شود.
هرگونه دریافت داده از سایت یا کنترل پانل آن و نیز هرگونه انتشار داده در آن‌ها ترافیک محسوب می‌شود. وقتی که مخاطبی از سایت‌تان بازدید میکند، داده‌هایی مثل کدهای HTML صفحات وب‌سایت، روی گوشی یا رایانه او دانلود می‌شود؛ این غیر از داده‌ها و فایل‌هایی است که مخاطب به خواست خود از سایت شما دانلود میکند، اما هر دو مورد، انتقال داده محسوب می‌شوند.
شما نیز هر بار که مطلب جدیدی در سایت‌تان منتشر می‌کنید، مقداری داده به سایت‌تان می‌افزایید که این نیز تبادل داده است و لذا از حجم مجاز انتقال داده سایت‌تان می‌کاهد. پس برای انتخاب پهنای باند و سقف انتقال داده مناسب، به آمار بادیدکنندگان و نیز به حجم سایت‌تان توجه داشته باشید.
توجه: برخی از شرکت‌های میزبان، به‌جای حجم انتقال داده یا ترافیک، عبارت «پهنای باند» را به کار می‌برند، اما شما هنگام انتخاب بسته خدمات به تفاوت این‌دو و آنچه می‌خرید توجه داشته باشید. اگر شرکتی در یکی از پلان‌های خود، پهنای باند ماهانه را 10 گیگابایت ذکر کرده است، به احتمال زیاد منظورش حداکثر ترافیک ماهانه یعنی حداکثر دانلودها و آپلودهای سایت‌تان در ماه است. (پهنای باند موردنیاز اکثر سایت‌ها معمولا بسیار کمتر از این مقدار است.) امروزه برخی از شرکت‌های میزبان وب، برای مشترکان‌شان ترافیک نامحدود درنظر می‌گیرند، یعنی هر مقدار دانلود و آپلود را مجاز می‌شمرند.
ارائه پایگاه‌داده و وب‌سرور
پایگاه‌داده، نرم‌افزاری است که داده‌های وب‌سایت را سازمان‌دهی و دسترسی نظام‌مند به آن‌ها را میسر میکند. پایگاه‌داده را می‌توان به کتابداری تشبیه کرد که هر کتاب را برپایه مشخصه‌هایش در قفسه خاص خود جای می‌دهد. لذا هرگاه که کتابی از وی درخواست می‌شود، او سریعا جای کتاب را پیدا میکند. در حال حاضر، MySQL یکی از رایج‌ترین نرم‌افزارهای پایگاه‌داده تحت وب است.
وب‌سرور نیز نرم‌افزاری است که محتوای درخواستی کاربر از وب‌سایت را به او ارائه می‌دهد. مثلا، وقتی کاربر یکی از پیوندهای سایت را کلیک میکند تا به صفحه مربوطه برود، وب‌سرور صفحه موردنظر را پیدا و ارسال میکند تا در پنجره مرورگر نمایش داده شود. شرکت‌های میزبان، پایگاه‌داده و وب‌سرور را از پیش در همه بسته‌های خدماتی خود نصب کرده‌اند. برای مثال، در حال حاضر، آپاچی یکی وب‌سرورهای پرکاربرد دنیاست.
ارائه کنترل پانل
کنترل پانل سایت را می‌توان به کنترل پانل ویندوز تشبیه کرد. وقتی سایت ایجاد می‌کنید، برای مدیریت آن به ابزارهای مختلفی نیاز دارید. این ابزارها در کنترل پانل گرد آمد‌ه‌اند. مثلا از کنترل پانل سایت‌تان می‌توانید فایل‌ها، زیردامنه‌ها و پایگاه‌داده سایت را مدیریت کنید، از همه داده‌های سایت نسخه پشتیبان بگیرید و از آمار بازدید، میزبان حجم، فضای ذخیره‌سازی، ترافیک و پهنای باند مصرفی مطلع شوید. کنترل پانل نیز از جمله نرم‌افزارهایی است که از پیش، در همه بسته‌های خدماتی شرکت میزبان نصب می‌شود. برای مثال، cPanel یکی از پانل‌های کنترلی پرکاربرد است.
نصب سامانه مدیریت محتوا
برای مدیریت و انتشار آسان‌تر محتوا به سامانه مدیریت محتوا احتیاج دارید. در حال حاضر حدود 38 درصد سایت‌های جهان با سامانه مدیریت محتوای وردپرس ایجاد شده‌اند، لذا بسیاری از شرکت‌های میزبان وب، در صورت درخواست مشتری، وردپرس یا برخی دیگر از سیستم‌‌های مدیریت محتوا را برای او نصب می‌کنند. امروزه برخی از شرکت‌های میزبان برای سایت‌های وردپرسی بسته‌های خدماتی ویژه‌ای ارائه می‌دهند.
گواهی‌نامه SSL
اس‌اس‌ال (SSL) یکی از پروتکل‌های اینترنت است که داده‌های تبادل‌شونده بین مرورگر و وب‌سایت را رمزنگاری میکند تا ارتباط‌شان امن باشد. گواهی SSL از شاخص‌های مهم اعتبار و امنیت سایت شماست. دریافت گواهی‌نامه SSL یعنی فعال‌سازی پروتکل SSL در وب‌سایت. اگر سایتی گواهی SSL نداشته باشد، مرورگر، آن را فاقد امنیت کافی تشخیص می‌دهد و شاید همین موضوع سبب شود تا اکثر کاربران اینترنت از بازدید سایت‌تان منصرف شوند. اگر سایتی گواهی SSL داشته باشد، در ابتدای نشانی اینترنتی آن به جای http، عبارت https به نمایش درمی‌آید؛ برای مثال: https://www.shabakeh-mag.com
بسیاری از شرکت‌های میزبان وب، گواهی SSL را در سایت‌ها فعال می‌کنند و برخی از آن‌ها این خدمت را رایگان ارائه می‌دهند.
توضیح تصویر: اگر سایتی گواهی SSL داشته باشد، در ابتدای نشانی اینترنتی آن، به‌جای عبارت http، عبارت https نمایش داده می‌شود.
ثبت دامنه و دیگر خدمات مربوط به دامنه
هر سایتی باید نام دامنه و پسوند دامنه داشته باشد. مثلا نام دامنه سایت شبکه، shabakeh-mag و پسوند آن .com است. هیچ دو سایتی در دنیا نام دامنه و پسوند یکسانی ندارند، یعنی یا باید نام آن‌ها متفاوت باشد و یا اگر نام‌شان یکسان است، حتما باید پسوندهای متفاوت داشته باشد؛ هرچند توصیه می‌شود حتی‌الامکان برای سایت‌تان نامی انتخاب کنید که حداقل در ایران منحصربه‌فرد باشد. پس از آن‌که نام و پسوند سایت‌تان را انتخاب کردید، باید آن را به ثبت برسانید. مرجع ثبت دامنه‌های ir. سامانه IRNIC.ir است، اما شرکت‌های ثبت دامنه و شرکت‌های میزبان وب نیز دامنه‌های با پسوند ir. و دیگر پسوندها را برای‌تان ثبت می‌کنند. ضمنا اگر نام دامنه را توسط IRNIC یا شرکت دیگری ثبت کرده بودید، می‌توانید آن را به شرکت میزبان انتقال دهید.
شرکت‌های میزبان وب در این حوزه خدمات دیگری نیز ارائه می‌دهند. مثلا در برخی از بسته‌های خدماتی، کاربر می‌تواند با خرید فقط یک فضای میزبانی، دو یا چند سایت را (که طبیعتا هر کدام نام دامنه مجزایی دارند)، در همان فضا مدیریت کند. به عبارت دیگر، لازم نیست بابت هر یک از وب‌سایت‌هایش فضا و بسته خدماتی جداگانه‌ای بخرد.
ایجاد ایمیل تحت نام دامنه
برای بسیاری از سایت‌ها مهم است که نشانی پست الکترونیک یا ایمیل آن‌ها تحت نام دامنه سایت خودشان باشد. مثلا نشانی پست الکترونیک ماهنامه و سایت شبکه، info@shabakeh-mag.com است. نه‌فقط صاحبان سایت‌های بزرگ بلکه حتی صاحبان سایت‌های کوچک و شخصی نیز معمولا برای ارتباط با مخاطبان‌شان نشانی جی‌میل یا ابزارهای مشابه دیگر را به کار نمی‌برند. وقتی میزبانی سایت‌تان را به شرکت میزبان می‌سپارید، بسته به پلانی که انتخاب کرده‌اید، می‌توانید تحت نام دامنه سایت خودتان یک یا چند آدرس ایمیل بسازید.
تمهیدات امنیتی
یکی از مهم‌ترین کارهایی که مدیر و مالک سایت باید انجام دهد، تامین امنیت سرورها و سامانه‌هایی است که از سایت میزبانی می‌کنند. شرکت‌های میزبان معمولا برای این منظور راه‌کارها و تمهیدات خوبی به کار می‌گیرند تا حتی‌الامکان از وقوع حملات امنیتی جلوگیری کنند. آن‌ها برای محافظت از سامانه‌هایی خود و نیز سایت‌ها و دارایی‌های الکترونیکی مشترکان‌شان از راه‌کارهای ضدهک، ضدبدافزارها و فایروال‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری بهره می‌برند.
پشتیبان‌گیری منظم و خودکار
کار مهم دیگری که مدیر سایت باید انجام دهد، پشتیان‌گیری منظم و به‌موقع است. شرکت‌های میزبان وب این کار را مرتبا انجام می‌دهند. لذا اگر به هر علتی محتوای سایت‌تان از دست رفت، می‌توانید امیدوار باشید که شرکت میزبان نسخه اخیر آن را دارد. با این حال، موکداً توصیه می‌شود که خودتان نیز با مراجه به کنترل پانل سایت، پیوسته از جدیدترین داده‌های سایت نسخه پشتیبان بگیرید.
سخن پایانی؛ درباره شیوه‌های ارائه خدمات میزبانی وب
در این مقاله، به برخی از مهم‌ترین خدماتی اشاره شد که شرکت‌های میزبان به مشترکان‌شان ارائه می‌دهند. اما نحوه ارائه این خدمات بسته به امکانات شرکت و شرایط مشترکان فرق میکند. برای مثال، شرکت‌های میزبان در پلان‌های عادی‌‌شان یک سرور را بین چندین سایت به اشتراک می‌نهند، یعنی معمولا هر یک از سرورهای شرکت میزبان هم‌زمان به چند وب‌سایت خدمات ارائه می‌دهد. اما سایت‌هایی که به منابع رایانشی بیشتری نیاز دارند می‌توانند از شرکت میزبان سرور اختصاصی اجاره کنند. در این‌صورت، شرکت میزبان به آن سایت خاص یک یا چند سرور مجزا اختصاص می‌دهد که البته بدیهی است هزینه بیشتری دارد.
